ابوجعفر نصیرالدین محمد بن محمدحسن طوسى، معروف به خواجه نصیرالدین طوسى (۵۹۷-۶۷۲ ق)، متکلم، ریاضیدان، فیلسوف و منجم ایرانی شیعه، متولد طوس و متوفی در بغداد بود. پدرش از علماى طوس بود و خواجه نصیرالدین مقدمات را از پدر فراگرفت و در جوانى به نیشابور رفت و از محضر استادان بزرگ بهره گرفت.
خواجه نصیرالدین طوسی این کتاب را به درخواست ناصرالدین ابوالفتح عبدالرحیم بن منصور، حاکم و محتشم قلعه قهستان تألیف کرد و از همین رو کتاب را «اخلاق ناصری» نامید.
ابتدا بنا بود کتاب «الطهارة» نوشته ابن مسکویه (م، ۴۲۱ ق) را از عربی به فارسی ترجمه شود، اما خواجه توضیح داد که ممکن است در ترجمه خدشه ای به زیبایی اثر وارد شود، و علاوه بر این، کتاب «الطهاره» فقط یک قسمت از اخلاق را در بر می گیرد و پیشنهاد داد دو قسمت دیگر را اضافه کرده و کتاب جدیدی تألیف شود. پس تصمیم گرفت کتابی مستقل در این زمینه بنگارد و در بخش حکمت خلقی از آراء و اقوال ابن مسکویه متابعت کرده و از مآخذ عمده او در قسمت تدبیر منزل رساله «تدبیر منزل» ابوعلی سینا و در بخش سیاست مدن کتاب «السیاسة المدینة» و دیگر رسائل ابونصر فارابی استفاده کرد .
خواجه نصیر طوسی این کتاب را در سن ۳۷ سالگى در حدود سال ۶۳۳ قمری نوشت.
«اخلاق ناصری» از اندک کتابهایی است که در علم اخلاق فلسفی نگارش یافته است. محقق طوسی این کتاب نفیس را در سه مقاله و سی فصل ترتیب داد. نثر این کتاب نثر مرسل نسبتا دشوار است. علت دشواری این کتاب یکی آوردن لغات و اصطلاحات عربی و ایراد جمله های طولانی، و دیگر پیچیدگی پاره ای از اصل مطالب است که چون مربوط به مبادی فلسفه شرق است، فهم آنها برای کسانی که از این علم بی بهره اند دشوار است.
خواجه در مقدمه کتاب، ابتدا تعریفی از حکمت و اقسام آن بیان داشته و هم آنچه از مسائل فلسفه شرق برای فهم مطالب لازم بوده نگاشته است. سپس بخش ها و فصول کتاب را بدین گونه ذکر می کند:
مقاله اول در «تهذیب اخلاق» (آراستن خوی و منش) و آن بر دو قسمت مبادی و مقاصد است؛
قسم اول در مبادی و آن مشتمل بر هفت فصل است:
- ۱- معرفت موضوع و مبادی این نوع
- ۲- معرفت نفس انسانی که آن را نفس ناطقه خوانند
- ۳- در تعدید قوتهای نفس انسانی و تمیز آن از دیگر قوا
- ۴- در آنکه انسان اشرف موجودات این عالم است
- ۵- بیان آنکه نفس انسانی را کمالی و نقصانی است
- ۶- در بیان آنکه کمال نفس انسانی در چیست و کسانی که مخالفت حق کرده اند در آن باب
- ۷- در بیان خیر و سعادت که مطلوب از رسیدن به کمال آن است
قسم دوم در مقاصد و آن مشتمل بر ده فصل است:
- ۱- حد و حقیقت خلق و بیان آنکه تغییر اخلاق ممکن است.
- ۲- در بیان آنکه صناعت تهذیب اخلاق شریف ترین صناعات است
- ۳- در بیان آنکه اجناس فضایل که مکارم اخلاق عبارت از آن است چند است.
- ۴- در انواعی که در تحت اجناس فضایل باشد
- ۵- در بیان حصر اجناس که اصناف رذایل باشند
- ۶- فرق میان فضایل و آنچه شبیه فضایل بود از احوال
- ۷- در بیان شرف عدالت بر دیگر فضایل و شرح احوال و اقسام آن
- ۸- در بیان ترتیب اکتساب فضایل و مراتب سعادات
- ۹- در حفظ صحت نفس که آن بر محافظت فضایل مقصور بود
- ۱۰- در معالجه امراض نفس و آن بر ازاله رذایل مقدر بود.
مقاله دوم در «تدبیر منزل» (رفتار با خانواده) و آن مشتمل بر پنج فصل است:
- ۱- در سبب احتیاج به منازل و معرفت ارکان آن و تقدیم آنچه مهم در این معنی و مقدمات آن
- ۲- در معرفت سیاست و تدبیر اموال و اقوات
- ۳- در معرفت سیاست و تدبیر اهل خانه
- ۴- در معرفت سیاست و تدبیر و تادیب اولاد و رعایت حقوق پدران و مادران
- ۵- در معرفت سیاست و تدبیر خدم و عبید
مقاله سوم در «سیاست مُدُن» (کشور داری) و آن شامل ۸ فصل است:
- ۱- در سبب احتیاج خلق به تمدن و شرح آن و ماهیت و فضیلت این علم
- ۲- در فضیلت محبت و سداد که ارتباط اجتماعات بدان بود و اقسام آن
- ۳- در اقسام اجتماعات و شرح احوال مدن
- ۴- در سیاست ملک و آداب ملوک
- ۵- در سیاست خدمت و آداب اتباع ملوک
- ۶- در فضیلت صداقت و کیفیت معاشرت با اصدقاء
- ۷- در کیفیت معاشرت با اصناف خلق
- ۸- در وصایائی که منسوب است به افلاطون که کتاب بدان ختم شده است.
.jpg)
اختصاصی کابوک
نظرات (0)
